مدل TCP/IP و مدل OSI دو چارچوب مفهومی هستند که برای درک و استانداردسازی ارتباطات شبکه استفاده می‌شوند. هر دو مدل به توصیف نحوه انتقال داده‌ها بین دستگاه‌های مختلف در شبکه می‌پردازند، اما در ساختار، تعداد لایه‌ها، و کاربردها تفاوت‌های اساسی دارند. در این بخش، به‌طور کامل تفاوت‌های این دو مدل را بررسی می‌کنیم.

۱. تاریخچه و هدف

مدل OSI (Open Systems Interconnection)

مدل OSI یک مدل مفهومی است که در سال ۱۹۸۴ توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) توسعه یافت. هدف آن ایجاد یک چارچوب استاندارد برای ارتباطات شبکه‌ای که سازگاری بین سیستم‌های مختلف را فراهم کند. مدل OSI بیشتر یک مدل تئوری است و به‌ندرت در عمل پیاده‌سازی می‌شود.

مدل TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol)

مدل TCP/IP در دهه ۱۹۷۰ توسط آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی آمریکا (DARPA) توسعه یافت. هدف آن ایجاد یک پروتکل عملیاتی برای اینترنت و شبکه‌های گسترده (WAN). مدل TCP/IP یک مدل عملی است و پایه اینترنت مدرن را تشکیل می‌دهد.

۲. تعداد لایه‌ها

مدل OSI

مدل OSI از ۷ لایه تشکیل شده است:

1. لایه فیزیکی (Physical Layer): انتقال فیزیکی داده‌ها از طریق سخت‌افزار.
2. لایه پیوند داده (Data Link Layer): مدیریت انتقال داده‌ها بین دستگاه‌های مستقیم‌متصل.
3. لایه شبکه (Network Layer): مسیریابی و آدرس‌دهی داده‌ها.
4. لایه انتقال (Transport Layer): تضمین تحویل داده‌ها بدون خطا.
5. لایه جلسه (Session Layer): مدیریت جلسات ارتباطی بین دستگاه‌ها.
6. لایه نمایش (Presentation Layer): تبدیل داده‌ها به فرمت قابل فهم برای برنامه‌ها.
7. لایه کاربردی (Application Layer): ارائه خدمات شبکه به برنامه‌های کاربردی.

مدل TCP/IP

مدل TCP/IP از ۴ لایه تشکیل شده است:

1. لایه شبکه (Network Access Layer): ترکیبی از لایه فیزیکی و پیوند داده مدل OSI.
2. لایه اینترنت (Internet Layer): معادل لایه شبکه مدل OSI.
3. لایه انتقال (Transport Layer): معادل لایه انتقال مدل OSI.
4. لایه کاربردی (Application Layer): ترکیبی از لایه‌های جلسه، نمایش، و کاربردی مدل OSI.

3.ساختار و کاربرد

مدل OSI

ساختار: مدل OSI یک چارچوب مفهومی است و بیشتر برای آموزش و درک مفاهیم شبکه استفاده می‌شود.
کاربرد: این مدل به‌ندرت در عمل پیاده‌سازی می‌شود، اما به‌عنوان یک مرجع استاندارد برای توصیف عملکرد شبکه‌ها استفاده می‌شود.

مدل TCP/IP

ساختار: مدل TCP/IP یک پروتکل عملیاتی است و پایه اینترنت و اکثر شبکه‌های مدرن را تشکیل می‌دهد.
کاربرد: این مدل به‌طور گسترده در شبکه‌های واقعی استفاده می‌شود و پروتکل‌هایی مانند HTTP, FTP, SMTP, و DNS بر اساس آن کار می‌کنند.

۴. پروتکل‌های مرتبط

مدل OSI

 مدل OSI پروتکل‌های خاصی را تعریف نمی‌کند، اما هر لایه می‌تواند با پروتکل‌های مختلفی پیاده‌سازی شود.

مدل TCP/IP

هر لایه مدل TCP/IP با پروتکل‌های مشخصی کار می‌کند:

• لایه شبکه: IP, ICMP, ARP.
• لایه انتقال: TCP, UDP.
• لایه کاربردی: HTTP, FTP, SMTP, DNS.

۵. مزایا و معایب

مدل OSI

مزایا:

• جامع و دقیق است.
• برای آموزش مفاهیم شبکه بسیار مفید است

معایب:

• پیچیده و سنگین است.
• به‌ندرت در عمل استفاده می‌شود.

مدل TCP/IP

مزایا:

• ساده و کاربردی است.
• به‌طور گسترده در شبکه‌های واقعی استفاده می‌شود.

معایب:

• برخی از لایه‌ها (مانند لایه کاربردی) ترکیبی از چند لایه OSI هستند و ممکن است باعث سردرگمی شوند.

6.مقایسه لایه ها

۷. جمع‌بندی

     ویژگی                                    مدل OSI                                    مدل TCP/IP

     تعداد لایه                                          7 لایه                                                4 لایه

     نوع مدل                                           تئوری                                                عملی

      کاربرد                                آموزش و استاندارد سازی                      پیاده سازی شبکه های واقعی

پروتکل های تعریف شده                      تعریف نشده                                TCP, IP, HTTP, FTP, …

نتیجه گیری

مدل OSI و مدل TCP/IP هر دو برای درک و استانداردسازی ارتباطات شبکه استفاده می‌شوند، اما در ساختار و کاربرد تفاوت‌های اساسی دارند. مدل OSI یک چارچوب تئوری و جامع است که برای آموزش مفاهیم شبکه بسیار مفید است، در حالی که مدل TCP/IP یک پروتکل عملیاتی است که پایه اینترنت و شبکه‌های مدرن را تشکیل می‌دهد. درک تفاوت‌های این دو مدل به شما کمک می‌کند تا شبکه‌های کارآمدتر و ایمن‌تری طراحی کنید.